Po ponad trzymiesięcznym okresie milczenia postanowiłem rozpocząć nowy cykl artykułów. Pomysł na stworzenie cyklu artykułów na temat narzędzi humanistyki cyfrowej chodził mi po głowie już praktycznie od roku, ale dopiero teraz się skrystalizował i nabrał kształtu. Każdy artykuł w planowanym cyklu będzie podejmował tematykę konkretnego narzędzia, czyli programu, aplikacji, z którymi miałem do czynienia i które są według mnie użyteczne w projektach humanistyki cyfrowej. Nie chciałbm jednak poprzestawać tylko i wyłącznie na opisie narzędzia. Raczej ważnym wątkiem byłoby zaprezentowanie pewnej krytycznej refleksji, która omawiałaby zalety danego projektu, ale również wskazywała jego niedociągnięcia oraz perspektywy rozwoju. W swoich analizach nawiązywać będę czasami do filozofii software studies, aby pokazać kulturowe i ideologiczne uwikłanie danych narzędzi. Cykl chciałbym rozpocząć od Palladio relatywnie prostego narzędzia do wizualizacji sieci.
Palladio podstawowe informacje
Aplikacja została opracowana na uniwersytecie Stanford jako część klasycznego projektu „Mapping Republic of Letters”. Projekt ten wizualizował korespondencję intelektualistów epoki oświecenia wykorzystując do tego wizualizację sieci połączoną z mapą Europy.
W ramach tego projektu Humanities + Design a Research Lab ze Stanford University opracowało aplikację, która pozwalała tworzyć interaktywne wizualizacje sieci i przedstawiać je na mapach. Po zakończeniu projektu aplikacja ta została udostępniona jako otwarte sieciowe narzędzie.
Jak to działa? Crash Course Palladio
Palladio jest relatywnie prostą w obsłudze aplikacją, która nie wymaga wysokich kompetencji informatycznych, ale daje stosunkowo interesujące rezultaty. W celu skorzystania z aplikacji wystarczy mieć dostęp do przeglądarki oraz dowolnego arkusza kalkulacyjnego (polecam LibreOffice). Po wejściu na stronę aplikacji wystarczy wcisnąć przycisk „Start” znajdujący się w górnym prawym rogu przeglądarki. Następnie wyświetla się nam okno, w którym możemy wkleić skopiowane z arkusza kalkulacyjnego dane. Następnie naciskamy opcję „Load”. Po załadowaniu danych przechodzimy już do wizualizacji. Aplikacja umożliwia tworzenie wizualizacji w formie sieci (grafu), gdzie można łączyć dane z konkretnych kolumn naszego arkusza. Dane możemy oglądać również w galerii i w formie tabeli. Najciekawsza jest jednak wizualizacja sieci na mapie. W takim przypadku w arkuszu musi znajdować się kolumna zawierająca nazwy miejsc dodatkowo zaopatrzonych w koordynaty geograficzne. W celu ustalenia długości i szerokości geograficznej określonych miejsc można posłużyć się prostą aplikacją Latlong.net.
Poniżej przedstawiony jest projekt wizualizacji wykonanej w Palladio wykorzystującej dane dotyczące miejsca urodzin i śmierci kilku artystów, głównych reprezentantów malarstwa impresjonistycznego.
W celu stworzenia wizualizacji tego typu dane należy sformatować w ten sposób Impresjonisci, a następnie wybrać wizualizacje w formie mapy i dodać nową warstwę. W zakładce dane zaznaczamy opcję „Point to Point”, a następnie w miejscu „Source Place” zaznaczamy „koordynaty geograficzne 1”, a w miejscu „Target Place” „koordynaty geograficzne 2”. Następnie zaznaczamy okienka „Show links” i „Size Point”, dzięki temu określone miejsca geograficzne zostaną ze sobą połączone i powiększone proporcjonalnie (w zależności od liczby połączeń).
Podsumowanie
Palladio zostało stworzone przede wszystkim z myślą o wizualizacji danych relacyjnych. Dlatego też możemy wykorzystać aplikację do robienia projektów nieco podobnych do opisywanych przeze mnie wizualizacji Maksymiliana Schicha, gdzie zwizualizowane zostały miejsca urodzin i śmierci ważnych postaci historycznych. Na podstawie takich danych Schich analizował trendy rozwoju określonych centrów kulturowych w danych epokach. Wizualizacja sieci naniesiona na mapę doskonale sprawdza się także w: wizualizacji korespondencji (listów, emaili), kontaktów, podróży określonej grupy osób (np. antropologów kultury, podróżników, artystów, migrantów, żołnierzy itp.) jak również przemieszczania się określonych obiektów kulturowych (np. dzieł sztuki).
Pomimo interaktywności niestety program nie ma opcji osadzania wykonanych projektów na innych stronach. Dodatkowo, minusem jest słabo działająca opcja eksportu do pliku .svg, gdyż częto eksportuje się projekt w formie grafu bez mapy. Pewną pomocą są narzędzia do zrzutów ekranu (np. Awesome Screenshot), które umożliwiają zachowanie naszego projektu. Dobrze byłoby, aby twórcy Palladio dodali także kilka opcji związanych z personalizacją wizualizacji na przykład oznaczania innym kolorem różnych węzłów, co obecnie nie jest niestety możliwe. Dodatkowym minusem jest problem z działaniem aplikacji w innych przeglądarkach niż Chrome. Na szczęście aplikacja jest wciąż rozwijanym przedsięwzięciem, co daje nadzieję na wyeliminowanie opisanych problemów w kolejnych wersjach.
Podstawową zaletą Palladio jest prostota. Po godzinnym szkoleniu każdy będzie w stanie tworzyć własne wizualizacje. Dlatego też projekt nadaje się doskonale do wykorzystania do celów edukacyjnych. Interesującą opcją są również różnego rodzaju filtry za pomocą, których możemy w czasie rzeczywistym przetwarzać naszą wizualizację. Dlatego też polecam Palladio wszystkim, którzy zaczynają swoją przygodę z humanistyką cyfrową.
